O Patrick Connaro, ένας 42χρονος ρομποτιστής που ζει στο Colorado Springs, καθόταν στις κερκίδες, μια Κυριακή του 2003, βλέποντας το γιο του να παίζει σε έναν αγώνα μπέιζμπολ, όταν έχασε το έδαφος κάτω από τα πόδια του.
«Ο γιος μου πήγαινε στην πρώτη βάση για να παίξει κι άρχισα να φωνάζω για να τον ενθαρρύνω. Εκείνη τη στιγμή, ένας άλλος άντρας άρχισε να φωνάζει υποστηρίζοντας τον δικό μου γιο. Πιο δυνατά από μένα. Γύρισα να τον κοιτάξω και σκέφτηκα ''μα ποιος είναι αυτός ο τύπος;''. Και μετά κοίταξα ξανά το γιο μου… και ήταν ίδιοι!».
Μετά το παιχνίδι, ο Connaro έκανε τεστ πατρότητας. Τα αποτελέσματα βγήκαν μετά από δύο εβδομάδες. «Η επιστολή έλεγε ότι κατά 99,9% δεν είμαι ο βιολογικός πατέρας αυτού του παιδιού. Αρχισα να κλαίω. Το κεφάλι μου γύριζε».
Ο Connaro παραδέχεται ότι η πιθανότητα του είχε περάσει από το μυαλό, δεδομένου του διαφορετικού προσώπου του γιου του, αλλά κάθε φορά η γυναίκα του το αρνιόταν πεισματικά. Ακόμα και μετά το τεστ πατρότητας συνέχισε να το αρνείται. «Μου είπε ότι το είχα φτιάξει, ότι το είχα πλαστογραφήσει» λέει ο Connaro κουνώντας το κεφάλι του.
Μέχρι σήμερα θυμάται την ημέρα του παιχνιδιού σαν έναν εφιάλτη. Ο γιος του έκανε τρεις αποτυχημένες προσπάθειες. Ο Connaro σχεδίαζε να πάει να του πει μερικές κουβέντες παρηγοριάς, αλλά όταν άκουσε τον άλλο άντρα να φωνάζει, σηκώθηκε κι έφυγε.
«Δεν ήξερα τι να πω. Ηταν φρικτό. Δεν νομίζω κάποιος άλλος να έχει περάσει αυτό που πέρασα εγώ εκεί».
Κάποιοι το λένε αυτό απάτη πατρότητας. Ένας πιο ακριβής όρος είναι «ασυμφωνία πατρότητας». Η απάτη πατρότητας δίνει έμφαση στην οικονομική πλευρά του θέματος, ενώ η ασυμφωνία πατρότητας (PD-parental discrepancy) περιγράφει την ίδια την ανωμαλία - τη διαφορά μεταξύ αυτού που νιώθουν οι άντρες και τη γενετική αλήθεια. Έρευνες δείχνουν ότι είναι πολύ πιο συχνό απ’ ό,τι πιστεύουμε.
Μετά από ανασκόπηση 67 ερευνών πάνω στο θέμα, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Οκλαχόμα βρήκαν ότι τα ποσοστά PD είναι πολύ υψηλότερα σε άντρες που έχουν λόγους να πιστεύουν ότι περνάνε περισσότερα από ένα τρένα από το συζυγικό τους κρεβάτι. Μέχρι εδώ καλά. Αλλά αν αφαιρέσεις αυτούς τους άντρες, μένει ένα νούμερο που αντιπροσωπεύει εμάς τους υπόλοιπους. Κι αυτό το νούμερο είναι 3,85%. Μία άλλη ανασκόπηση 19 ερευνών που έγινε από μία ομάδα του πανεπιστημίου Liverpool Johns Moores στηρίζει αυτό το εύρημα βάζοντας το ποσοστό στο 3,7 των αντρών. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με το ΕΣΥΕ, υπάρχουν 750.000 άντρες με τουλάχιστον ένα παιδί. Σύμφωνα με άλλη μελέτη της Εταιρείας Μελέτης της Ανθρώπινης Σεξουαλικότητας, το 64% των γυναικών απατά τους άντρες του. Αν βάλουμε αυτά τα ιδιαίτερα ανησυχητικά νούμερα, θα καταλήξουμε στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν περίπου 28.000 άντρες που μεγαλώνουν το παιδί κάποιου άλλου.
Σε σύγκριση με κάτι τέτοιο, η απιστία φαίνεται σαν ένα απλό, ακίνδυνο, λευκό ψέμα, ένα πταίσμα, ακόμα και συγχωρητέα. Αλλά αυτό το ψέμα μπορεί να διαλύσει χρόνια δέσμευσης με μία κίνηση. Μπορεί κανείς να υποστηρίξει ότι η συγχώρεση μπορεί να χωρέσει σε αυτήν την περίπτωση;
Υπάρχουν αυτοί που πιστεύουν ότι η βιολογία δεν πρέπει να κάνει καμία διαφορά, ότι η πατρότητα είναι ένα κοινωνικό κατασκεύασμα. Ο Connaro αρνείται να αφήσει τη βιολογία να σταθεί εμπόδιο ανάμεσα σε αυτόν και το γιο του. «Είμαι ο άνθρωπος που ξέρει ως πατέρα» λέει. «Γιατί να χάσω αυτήν τη σχέση;»
Πολλοί άντρες στη θέση του μπορεί να μην αισθάνονταν έτσι. Ερευνες έχουν δείξει ότι η εξέλιξη έχει σχεδιάσει τους άντρες, έτσι ώστε να νοιάζονται πολύ για το ποια είναι τα παιδιά τους. Το 2003, για παράδειγμα, ερευνητές από το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης πήραν τα χαρακτηριστικά 20 αντρών και 20 γυναικών κι ένωσαν τα χαρακτηριστικά του προσώπου τους με αυτά κάποιων παιδιών. Η έρευνα έδειξε ότι οι γυναίκες αντιδρούσαν το ίδιο σε παιδιά που είχαν τα δικά τους χαρακτηριστικά όσο και παιδιά ξένων. Οι άντρες, από την άλλη, αντιδρούσαν πολύ πιο θετικά σε παιδιά των οποίων το πρόσωπο έμοιαζε με το δικό τους.
«Δεν είναι πολύ αποτελεσματικό, από αναπαραγωγικής πλευράς, να επενδύεις όλους τους πόρους σου σε ένα παιδί που δεν έχει το δικό σου γενετικό υλικό» σου λέει η συγγραφέας της έρευνας Rebecca Burch. «Οι άντρες σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας μας, που επένδυσαν το χρόνο και την ενέργειά τους σε παιδιά που δεν ήταν δικά τους, πλέον δεν έχουν γενετικό υλικό στον πληθυσμό».
Με άλλα λόγια εξαφανίστηκαν.
Οταν το στοίχημα είναι τόσο μεγάλο, δεν υπάρχει μεγαλύτερη απάτη από το PD. Είναι ένα ψέμα που φτάνει μέχρι τα χρωμοσώματά σου και όταν τελικά αποκαλύπτεται η αλήθεια, τα αποτελέσματα μπορεί να είναι καταστροφικά.
Πριν από επτά χρόνια, σε ένα κατά τα άλλα ειδυλλιακό κυριακάτικο απόγευμα, ο Tony Winbush, 34 χρόνων, έπαιζε με τον πεντάχρονο γιο του όταν έμαθε ότι δεν ήταν ο πατέρας του. Το ίδιο το παιδί το είπε στον Winbush.
«Μου είπε ''η μαμά μου είπε ότι έχω δύο μπαμπάδες''. Του είπα ''αγόρι μου, δεν μπορείς παρά να έχεις μόνο έναν. Είμαι ο μοναδικός μπαμπάς που έχεις''. ''Αυτό μου είπε η μαμά: ότι έχω δύο''». Μέσα σε ένα μήνα, ο γάμος είχε τελειώσει. «Κάποια στιγμή χρειάστηκα ψυχιατρική βοήθεια» σου λέει ο Winbush.
Αν και οι άντρες είναι τα κύρια θύματα της PD, οι γυναίκες δεν είναι οι μόνοι ένοχοι. Η ασυμφωνία πατρότητας κάνει τους πάντες ψεύτες, ακόμα και ανθρώπους από τους οποίους περιμένουμε την αλήθεια.
Ο Morgan Wise, ένας 44χρονος μηχανικός τρένων από το Τέξας, μπορεί να μην το είχε μάθει ποτέ αν το τέταρτο παιδί του δεν είχε πάθει κυστική ίνωση (CF - cystic fibrosis). O Wise εξετάστηκε για να δει ποια μετάλλαξη του γονιδίου έχει (υπάρχουν πάνω από 1.000). Η εξέταση απέδειξε ότι ο Wise δεν ήταν φορέας, κάτι που μπορούσε να σημαίνει μόνο ένα πράγμα: ο γιος του δεν ήταν δικό του παιδί.
«Κόντεψα να πέσω από την καρέκλα» θυμάται ο Wise, ενώ ο γιατρός του έδινε τα αποτελέσματα της εξέτασης. «Του είπα ''πού το πας, γιατρέ;''. Και μου είπε ''ούτε ο πρώτος θα είσαι ούτε ο τελευταίος''».
Οι άντρες βασίζονται στους γιατρούς για να τους πουν την αλήθεια όταν κάτι πάει στραβά. Το σταθερό βλέμμα, το καθησυχαστικό χέρι στον ώμο… το να λένε κακά νέα είναι η δουλειά τους. Και πάλι, ο γιατρός του Wise είναι η εξαίρεση στον κανόνα. Το θέμα είναι ότι οι περισσότεροι γιατροί δεν θα έλεγαν την αλήθεια για PD.
«Οι περισσότεροι γιατροί θα πουν στον εαυτό τους ''δεν θέλω να βάλω σε κίνδυνο αυτήν την οικογένεια μοιραζόμενος μία πληροφορία την οποία βρήκα κατά τύχη''» σου λέει ο Αlan Meisel, διευθυντής του Κέντρου Βιοηθικής και Ιατρικής Νομικής στο Πανεπιστήμιο του Πίτσμπεργκ. «Γιατί να δημιουργήσω προβλήματα αν δεν χρειάζεται;».
Το να σου πουν ψέματα μία φορά είναι αρκετά άσχημο, αλλά αυτή η δεύτερη προδοσία μπορεί να γονατίσει έναν άντρα. Αν δεν μπορείς να εμπιστευτείς το γιατρό σου, τότε ποιον μπορείς να εμπιστευτείς;
«Αν ο πατέρας με ρωτούσε ευθέως ''είναι αυτός ο βιολογικός μου γιος; Μπορούμε να κάνουμε εξετάσεις;'', θα έπρεπε να του πω την αλήθεια» σου λέει ο Mikel Prieto, χειρουργός με ειδικότητα στις μεταμοσχεύσεις νεφρού στη Mayo Clinic στο Ρότσεστερ της Μινεσότας. «Θα έδινα αυτήν την πληροφορία από μόνος μου αν δεν επηρέαζε αυτό που πήγαινα να κάνω; Δεν θα το έκανα».
Εξι μήνες μετά από αυτήν τη δήλωσή του, ο Prieto είπε ότι είχε αλλάξει γνώμη. «Η ομάδα μας τώρα υποστηρίζει την πλήρη αποκάλυψη θεμάτων πατρότητας».
Είτε είναι αληθινή είτε όχι, αυτή είναι μία στροφή 180 μοιρών που όλοι οι γιατροί θα έπρεπε να κάνουν, ειδικά αν λάβουμε υπόψη μας τις ιατρικές συνέπειες μίας απόκρυψης. Αν ένα παιδί γεννηθεί με μια γενετική ανωμαλία, όπως είναι η κυστική ίνωση ή η μυϊκή δυστροφία, ο πατέρας του μπορεί να νομίζει λανθασμένα ότι είναι φορέας του γονιδίου. Αν ο πατέρας έχει αδέλφια, τότε μπορεί αυτή η πληροφόρηση να επηρεάσει τη δική τους απόφαση. Τα παιδιά, από την άλλη, μπορεί να μεγαλώσουν χωρίς να ξέρουν ότι κουβαλούν κάποιο επικίνδυνο γονίδιο για μια αρρώστια, στην οποία δεν θα μπορούν να αμυνθούν, όπως η κατάθλιψη, ο διαβήτης ή ο καρκίνος. Στις ημέρες μας, όταν ο αυξανόμενος ρόλος της γενετικής στον τρόπο με τον οποίο διαχειριζόμαστε την υγεία μας είναι κρίσιμος, το να ξέρεις τον βιολογικό σου πατέρα είναι το ίδιο σημαντικό με το να ξέρεις την ομάδα αίματός σου. Μια μέρα μπορεί να σου σώσει τη ζωή.
Οι περισσότεροι γιατροί όμως δεν πιστεύουν ότι αυτοί οι κίνδυνοι είναι αρκετά σοβαροί για να διαλύσουν (ή να διαταράξουν) μια οικογένεια, που γι' αυτούς παραβιάζει τον πρώτο νόμο της ιατρικής: ου βλάψεις. Αυτό το λένε από την πρώτη μέρα στην σχολή της ιατρικής και δεν είναι εύκολο να τον παραβιάσουν.
Πρέπει να πάμε πίσω, σε μία αναφορά του 1983, που έγινε από μία κυβερνητική επιτροπή για τα ηθικά ζητήματα της ιατρικής, για να βρούμε κάτι που αντιτίθεται στην πρακτική του «δεν αποκαλύπτω». «Τότε πιστεύαμε ότι η περισσότερη πληροφορία ήταν και καλύτερη» σου λέει η Lori Andrews, καθηγήτρια στο Chicago-Kent College of Law και συγγραφέας μίας αναφοράς του 1994 από το Institute of Medicine, που επιχειρηματολογούσε υπέρ την αποκάλυψης. «Από τότε νομίζω ότι η προσέγγιση όλης της κοινωνίας απέναντι στις γενετικές πληροφορίες έχει αλλάξει».
Για παράδειγμα, όταν οι επιστήμονες κατασκεύασαν ένα τεστ για τη νόσο Huntington, μία κληρονομική ασθένεια για την οποία δεν υπάρχει θεραπεία, θεωρούσαν ότι όλοι θα ήθελαν να ξέρουν αν θα εμφανίσουν την ασθένεια. «Μόνο, όμως, το 15% των ανθρώπων που βρίσκονταν σε κίνδυνο έδειξαν ενδιαφέρον» σου λέει η Andrews «γιατί προτιμούσαν να ζουν με την ελπίδα παρά με τη γνώση του γενετικού τους μέλλοντος». Οι γιατροί σήμερα, προτείνει, μπορεί να έχουν πάρει κάποια σκληρά μαθήματα από αυτό και να μην υποθέτουν αυτόματα ότι, αν ανακαλύψουν PD, ένας ασθενής θα θέλει και να ενημερωθεί, δηλαδή, με λίγα λόγια «ου βλάψεις».
Τα διαθέσιμα στοιχεία, βέβαια, δείχνουν το αντίθετο. Κάποιες αναφορές από υποθέσεις μεταμόσχευσης οργάνων δείχνουν ότι κάποιες οικογένειες όχι μόνο επιβιώνουν από την αποκάλυψη του PD αλλά κι ευχαριστούν τους γιατρούς για την απόφασή τους να του το αποκαλύψουν. «Ο δότης και ο αποδέκτης πίστευαν ότι κάναμε το σωστό να τους πούμε την αλήθεια» γράφει μία ομάδα ερευνητών στο Journal of Urology «και πίστευαν ότι έτσι έπρεπε να γίνεται κάθε φορά».
Ακόμα κι έτσι, υπάρχουν γιατροί που λένε ότι η αποκάλυψη της πατρότητας δεν είναι μέρος του job description τους. «Δεν κάνουν τεστ πατρότητας. Κάνουν ιστολογικές εξετάσεις» σου λέει ο Jeff Punch, διευθυντής του Κέντρου Μεταμοσχεύσεων του Πανεπιστημίου του Μίσιγκαν. «Τα δύο είναι ίδια από μια πρακτική σκοπιά, αλλά στη βάση της επαγγελματικής μας σχέσης, ο ασθενής μας πληρώνει για ανίχνευση συμβατότητας, όχι για τεστ πατρότητας».
Το απόρρητο του ασθενούς είναι ο δεύτερος λόγος, ο οποίος δίνουν οι γιατροί για τη σιωπή τους, με μέρος του προβλήματος να είναι ο ορισμός που δίνουν για τον «ασθενή». Με τη νόσο του Huntington, ο ασθενής είναι ξεκάθαρος. Με την PD, όχι και τόσο.
Οι γιατροί κρίνουν ποιος είναι ο ασθενής με δύο κριτήρια: ποιος τους επισκέφθηκε και ποιος είναι σε άμεσο κίνδυνο. Αν μια μητέρα επισκέπτεται το γιατρό μόνη της, τότε αυτή είναι ο ασθενής και είναι εύκολο στο γιατρό να δικαιολογήσει την αποκάλυψη της PD μόνο σε αυτήν από το να ήρθε με το σύντροφό της. Το δεύτερο κριτήριο είναι πιο περίπλοκο. Στα τελευταία 20 χρόνια, σου λέει ο Arthur Kaplan, καθηγητής στο Κέντρο Βιοηθικής του Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνιας, η συζήτηση γύρω από την τεχνολογία τεχνητής αναπαραγωγής έχει οδηγήσει στην άποψη ότι ο πιο ευάλωτος άνθρωπος είναι τελικά το παιδί.
Για παράδειγμα, οι μάχες για το ποιος τελικά είναι ο «αληθινός γονιός», αν είχες μία θετή μητέρα που άλλαξε γνώμη, έχουν αλλάξει το πώς το αποτέλεσμα θα επηρεάσει το παιδί. Ο Caplan λέει πως, ακόμα και διαφωνίες για το ποια ηλικία είναι το όριο για ενδοσωματική γονιμοποίηση, τελικά κατέληγαν σε μία ερώτηση. «Τελικά είναι καλό για το παιδί;».
Κι ενώ η προσοχή στράφηκε προς το συμφέρον των παιδιών άρχισαν αυτά να γίνονται ο αρχικός ασθενής σε περιπτώσεις που η αποκάλυψη θα έθετε σε κίνδυνο την οικογένεια. Αλλά ποιος είναι ο κίνδυνος;
Τα παιδιά πιθανόν να μπορούν να δεχθούν έναν μη βιολογικό γονιό, σου λέει ο Robert Butterworth, παιδοψυχολόγος από το Λος Αντζελες που επιβλέπει πολλές περιπτώσεις PD κάθε χρόνο. Αυτό που δεν μπορούν να δεχτούν είναι ότι τους έχουν πει ψέματα, μετά από μια ζωή όπου κάθε μέρα τους λένε ότι τα ψέματα είναι κακά. «Τα παιδιά μπορούν πολύ καλά να καταλάβουν αν οι γονείς τους είναι υποκριτές» σου λέει ο Butterworth. «Η προδοσία μπορεί να έχει αποτέλεσμα θυμό και κλυδωνισμούς στη σχέση. Μπορεί να αποσυρθούν κι από τους δύο γονείς, τον μη βιολογικό αλλά κι αυτόν που είπε το ψέμα».
Και πάλι, αυτοί που αντιτίθενται στην αποκάλυψη της PD ισχυρίζονται ότι τουλάχιστον η μητέρα θα υποφέρει και ότι αυτό θα επηρεάσει το παιδί. «Είναι μία λογική που από πίσω της έχει πρωτίστως τις αξίες της οικογένειας» σου λέει η Mary Mahowald, επίτιμη καθηγήτρια στο MacLean Center for Clinical Medical Ethics στο Σικάγο. «Κατά πάσαν πιθανότητα, θα διαλύσει ένα γάμο αν αποκαλυφθεί ή η γυναίκα μπορεί να κακοποιηθεί». Αυτά είναι τα επιχειρήματα που έχουν δοθεί από την άλλη πλευρά. Το αν αυτός ο φόβος είναι δικαιολογημένος είναι μια άλλη ιστορία.
«Το σώμα της έρευνας για την πιθανότητα ή και βεβαιότητα της διάλυσης της οικογένειας ή της κακοποίησης της γυναίκας δεν είναι καθόλου στέρεο» σου λέει η Μahowald «και ίσως θα πρέπει κάποιος να πει ότι, αν ένα ζευγάρι θα χώριζε λόγω αποκάλυψης, ίσως πρέπει να χωρίσουν, ούτως ή άλλως. Μπορεί να είναι καλύτερο για την οικογένεια. Για μένα, η επιχειρηματολογία με βάση τις οικογενειακές αξίες δεν στέκει».
Ηταν μια κρύα μέρα στο Μίσιγκαν, τον Φεβρουάριο του 2002, θυμάται ο Shane Shamie. Ο γάμος του είχε καταρρεύσει πριν από λίγα χρόνια και προσπαθούσε να ξαναβάλει τη ζωή του σε τάξη. Η κύρια ανησυχία του ήταν η 12χρονη κόρη του, η οποία μετά το διαζύγιο είχε αποσυρθεί. Οταν ερχόταν να τον επισκεφθεί τα σαββατοκύριακα, έβλεπαν έναν αγώνα ή απλώς κουβέντιαζαν. Ο στόχος, σου λέει ο Shamie, ήταν να την κάνει να ανοιχτεί. Και το έκανε με μία ερώτηση, που ο Shamie είχε αποφύγει να κάνει στον εαυτό του.
«Γιατί όλοι στην οικογένεια έχουν μπλε μάτια κι εγώ έχω καστανά;».
Ο Shamie προσπάθησε να καθησυχάσει το κορίτσι όσο καλύτερα μπορούσε, ενώ παράλληλα είχε σοκαριστεί.
Αυτός και η πρώτη γυναίκα του ήταν παντρεμένοι οκτώ χρόνια. Είχε ακούσει φήμες ότι τον απατούσε, αλλά δεν είχε δώσει σημασία. Η ζωή του, τότε, του φαινόταν τέλεια: μία καλοπληρωμένη δουλειά, μία όμορφη γυναίκα, δύο παιδιά που τον υπεραγαπούσαν. «Δεν υποπτεύεσαι κάτι τέτοιο» λέει ο Shamie. «Με το background μου και το background της, κάτι τέτοιο δεν είναι αποδεκτό».
Μέχρι να αρχίσει η κόρη τους να διαβάζει γενετική στο σχολείο και να σκεφτεί να ρωτήσει για το χρώμα των ματιών της, ο Shamie είχε ξαναπαντρευτεί. Η γυναίκα του είπε να κάνουν τεστ πατρότητας. Η απάντηση ήρθε δύο εβδομάδες αργότερα. «Μεγαλώνεις ένα παιδί δώδεκα χρόνια και νομίζεις ότι είναι το παιδί σου. Και μετά μαθαίνεις κάτι τέτοιο» σου λέει ο Shamie. «Είναι σαν να με υποχρέωσαν να δεχτώ μία έκτρωση. Σαν να υιοθέτησα ένα παιδί, που δεν ήξερα ότι είχα υιοθετήσει».
Παρά τη δύναμη που έχουν σε περιπτώσεις PD, οι γιατροί δεν είναι οι μόνοι που αποφασίζουν ποιος πρέπει να γίνει κοινωνός οικογενειακών μυστικών. Σύμβουλοι γενετικής κι επαγγελματίες που υποστηρίζουν ασθενείς για τον κίνδυνο που διατρέχουν για κάποια γενετική ασθένεια συναντούν το ίδιο δίλημμα.
Είναι ένα θέμα ασυνήθιστης ηθικής πολυπλοκότητας - και πάλι, οι γενετιστές δίνουν σχεδόν όλοι την ίδια απάντηση. Σύμφωνα με μία έρευνα του 1992, που δημοσιεύτηκε στο Journal of Genetic Counseling, περίπου το 100% των 199 συμβούλων απάντησε ότι το ιατρικό απόρρητο της μητέρας υπερβαίνει το δικαίωμα του πατέρα στην αλήθεια. Αυτά τα αποτελέσματα είναι ακόμα περισσότερο ανησυχητικά αν τα συγκρίνεις με τα αποτελέσματα μίας άλλης έρευνας, που έδειξε ότι το 75% των ασθενών (οι περισσότερες γυναίκες) ένιωθαν ότι ο γιατρός πρέπει να το πει στον πατέρα. Είναι αλήθεια ότι η έρευνα στους γενετιστές έγινε πριν από δεκαπέντε χρόνια, αλλά η σημερινή συμπεριφορά τους δεν δείχνει κάτι διαφορετικό.
Ο Eriskay Burton, σύμβουλος γενετικής στο Brooklyn Hospital Center, θυμάται μία περίπτωση, στην οποία μία εξέταση βρήκε μία ανωμαλία στο χρωμόσωμα Υ, που κληροδοτείται από τον πατέρα. Οταν επιπλέον εξετάσεις αποκάλυψαν ότι ο πατέρας του παιδιού δεν ήταν φορέας της ανωμαλίας, η PD ήταν σχεδόν βέβαιη. «Είμαστε υποχρεωμένοι να του πούμε τα αποτελέσματα, αλλά όχι και να του επισημάνουμε τη διαφορά στην πατρότητα» σου λέει.
Αυτού του είδους η διύλιση του κώνωπα είναι ιδιαίτερα συχνή. Ενας άλλος σύμβουλος, η Suzanne Carter από το Albert Einstein College of Medicine, δίνει σαν λόγο την επιστημονική αβεβαιότητα. «Με την αποτελεσματικότητα των εξετάσεων σήμερα (99,9%) μπορώ να πω με βεβαιότητα ότι δεν είναι ο πατέρας του παιδιού;». Η απάντησή της: «Οχι».
Υπάρχει μία λεπτή ηθική γραμμή μεταξύ της αμαρτίας της παράλειψης και της αμαρτίας της προμήθειας. Μία άλλη γενετίστρια, η Elsa Reich, παρέθεσε ένα περιστατικό, στο οποίο ο γιατρός εξήγησε τη γενετική διαφορά λέγοντας ψέματα σε έναν άντρα ότι «μάλλον είναι καινούργια μετάλλαξη». Οταν η Reich ρωτήθηκε αν θα έκανε ποτέ το ίδιο, είπε ότι δεν το έχει κάνει ποτέ, αλλά ενδέχεται να το έκανε αν βρισκόταν στην ίδια θέση.
Βέβαια, τα ψέματα δεν είναι νέος τόπος στον τομέα της ιατρικής. Μέχρι το 1970, οι γιατροί έκρυβαν από τον ασθενή τη διάγνωση του καρκίνου «για το καλό του ασθενούς» (ούτως ή άλλως, θα πέθαιναν, άρα τι καλό θα τους έκανε να ξέρουν τι έχουν;). Στη χώρα μας, αυτή η πρακτική καλά κρατεί, αν και στο εξωτερικό κατάλαβαν ότι ο πατερναλισμός δεν είναι και η καλύτερη προσέγγιση, όσο καλές κι αν είναι οι προθέσεις σου.
Ο Patrick Wilson είναι μία από τις εξαιρέσεις στον κανόνα. Σε έναν τομέα που κυριαρχείται από γυναίκες, ο Wilson είναι ένας από τους τρεις μόνο άντρες (σε 76 συμβούλους) που ειδικεύεται σε προγεννητικό έλεγχο, που είναι και οι εξετάσεις στις οποίες συχνότερα αποκαλύπτεται η PD. Πώς αισθάνεται λοιπόν για το συγκεκριμένο θέμα; Εχει ο πατέρας δικαίωμα στην αλήθεια; «Θα πρέπει να ξέρει τα αποτελέσματα και τις επιπτώσεις των αποτελεσμάτων» σου λέει ο Wilson. «Αν πιστεύει λανθασμένα ότι είναι ο φορέας κάποιας γενετικής ανωμαλίας, μπορεί να νομίζει ότι τα επόμενα παιδιά του -ειδικά αν κάνει παιδί με άλλη γυναίκα- θα έχουν αυξημένο κίνδυνο για τη συγκεκριμένη πάθηση».
Ο Wilson δεν έφτασε να πει για το αν υπάρχει κάποια προκατάληψη που βασίζεται στο φύλο στον τομέα του, αλλά η σύγκριση από την προαναφερόμενη έρευνα δείχνει ότι κάτι τέτοιο μπορεί να ισχύει. Από τους συμβούλους γενετικής με μάστερ που ρωτήθηκαν, το 93,5% ήταν γυναίκες, ενώ αυτοί που είχαν διδακτορικό, το 65% ήταν άντρες. Πώς αισθάνονταν για το θέμα της αποκάλυψης; Κάποιοι είπαν ότι θα το έλεγαν στον πατέρα, αλλά οι ερευνητές σημείωσαν ότι «οι περισσότεροι σύμβουλοι με μάστερ διάλεξαν να το πουν μόνο στη μητέρα».
Κατά τον Carnell Smith, ο μόνος τρόπος να λύσεις το πρόβλημα είναι να κάνεις την εξέταση πατρότητας υποχρεωτική όταν γεννιέται ένα παιδί. Ο Smith, που είναι ο ίδιος θύμα PD, ενεργοποιείται με την ομάδα US Citizens against Paternity Fraud. «Το παιδί γεννιέται και σου λένε: ''Κοίτα, έχει τα μάτια σου, τη μύτη σου, σου μοιάζει''. Αυτή δεν είναι μία ιδιαίτερα επιστημονική προσέγγιση για έναν άντρα, που είναι σε ιδιαίτερα ευάλωτη συναισθηματική κατάσταση, για να πάρει μία απόφαση που θα επηρεάσει όλη τη ζωή του όταν δεν έχει όλα τα δεδομένα».
Αλλά η Burton δεν πιστεύει ότι είναι ηθικό να κάνεις ένα τέτοιο τεστ υποχρεωτικό χωρίς τη συγκατάθεση και των δύο γονιών. «Θα πρέπει να είναι κάτι που να θέλουν να κάνουν» σου λέει. Ακόμα όμως κι αν είναι και οι δύο εκεί και υπογράψουν, ποιος θα πληρώσει γι’ αυτήν; Το τεστ πατρότητας κοστίζει μέχρι και 350€. Η ασφάλεια δεν σου το καλύπτει. Είναι πολύ ακριβό».
Ο Wade Horn, γραμματέας του Department of Health and Human Services, δεν το βλέπει σαν ένα χρηματικό θέμα. Για εκείνον, είναι η δύναμη του κράτους. «Είμαι πατέρας» σου λέει. «Εχω δύο παιδιά, είμαι παντρεμένος εδώ και 30 χρόνια. Αν κάποιος είχε έρθει και μου είχε πει έξι ώρες μετά τη γέννηση του παιδιού μου ''τώρα θα κάνουμε ένα τεστ πατρότητας, ανοίξτε το στόμα σας'', θα τους είχα διαολοστείλει».
Ακόμα πιο σημαντικό, σου λέει, η υποχρεωτική εφαρμογή της γενετικής εξέτασης θα έστελνε το λάθος μήνυμα. «Η πατρότητα δεν έχει να κάνει μόνο με την κοινή κατοχή ενός γενετικού αποτυπώματος. Πάει πολύ παραπέρα. Το μήνυμα που θα στέλναμε στην κοινωνία για τη φύση της πατρότητας θα ήταν φρικτό».
Στον πραγματικό κόσμο, όμως, σου λέει ο Ron Henry, δικηγόρος από την Ουάσιγκτον και ακτιβιστής για τα δικαιώματα των πατεράδων, δεν δουλεύει ακριβώς έτσι το πράγμα. «Ενας μεγάλος αριθμός από αυτές τις υποθέσεις αποφασίζεται από τύπους που είναι εκεί χωρίς δικηγόρο και που δεν έχουν καμία ελπίδα να ξέρουν πώς δουλεύει αυτό το πράγμα. Βάλε και στην εξίσωση την κοινωνική πίεση ''πώς τολμάς να ζητάς τεστ πατρότητας; Ησουν κι εσύ στο νοσοκομείο την ώρα που γεννούσα, κ.λπ.''. Οπότε πολύ λίγοι άνθρωποι κάνουν τελικά το τεστ πατρότητας».
Ο Dylan Davis δεν το έκανε και το έχει μετανιώσει πικρά. Είναι ένας 36χρονος βετεράνος της Καταιγίδας της Ερήμου και τώρα δουλεύει ως τεχνικός υπολογιστών στο Ντένβερ. Ο γάμος του ήδη κατέρρεε, όταν ένας συνάδελφός του τού είπε ένα μικρό μυστικό που το ήξεραν ήδη όλοι, εκτός από αυτόν: τα δίδυμα του Davis ήταν στην πραγματικότητα ενός μάγειρα που δούλευε στο εστιατόριο που δούλευε η γυναίκα του ως σερβιτόρα.
«Σοκαρίστηκα» σου λέει ο Davis. «Ενιωσα τόσο χαζός έπειτα από όλα αυτά τα χρόνια. Δεν μπορούσα καν να θυμώσω. Επεσα σε κατάθλιψη, γιατί αυτά δεν ήταν καν τα δικά μου παιδιά».
Και πάλι ο Davis δεν έκανε τεστ πατρότητας. «Δεν ήθελα να θίξω το θέμα σε περίπτωση που ο δικαστής απέκλειε το δικαίωμα στην κηδεμονία». Το αποτέλεσμα. Το 2002 ο Davis πλήρωνε 1.000 δολάρια σε διατροφή και σήμερα ακόμη πληρώνει, παρότι κάθε σχέση με τα παιδιά έχει διαρραγεί.
Είμαι στο τηλέφωνο με τον Owen Williams (δεν είναι το πραγματικό του όνομα), που μόλις έμαθε την προηγούμενη μέρα ότι το παιδί που ακούω να κλαίει στο background, το παιδί που νανουρίζει κάθε βράδυ, το παιδί που έχει το επίθετό του, ανήκει σε κάποιον άλλο άντρα. Για έναν άνθρωπο που η ζωή του έχει γυρίσει ανάποδα ακούγεται πολύ ήρεμος.
Ο Williams είναι πολύ ψύχραιμος. Είναι 24 χρόνων και σπουδάζει για να πάρει πτυχίο τεχνικού δικτύων. Εχει ξεκάθαρους επαγγελματικούς στόχους. Ξέρει τι θέλει από τη ζωή και δεν είναι αυτό.
Η μητέρα του παιδιού έρχεται από τη δουλειά σε εξίμισι ώρες. Δεν ξέρει ότι ο Williams ξέρει την αλήθεια και δεν θα της το πει. Μόλις βρει ένα μέρος να μείνει, λέει, μέσα σε μία ή δύο μέρες, θα φύγει κι αυτό ήταν. «Μάλιστα, όταν φύγω, δεν θα πω τίποτε, γιατί δεν υπάρχει τίποτε να πω. Για 15 μήνες, για ένα χρόνο, με εξαπάτησε. Κάθε επίσκεψη στο γιατρό, κάθε γεύμα, κάθε εκδρομή με αυτήν, γι' αυτήν ήταν μία εξαπάτηση».
Η ανακάλυψη της προηγούμενης ημέρας τα άλλαξε όλα για τον Williams. «Το να ξέρω ότι δεν είναι γιος μου είναι το πρόβλημά μου» μου εξηγεί. «Δεν έχει τίποτε να κάνει με το τι συνέβη μεταξύ μας. Οπότε του φέρομαι σαν κάθε άλλο παιδί».
Η επίδραση του PD στις σχέσεις μεταξύ πατέρα και παιδιού δεν έχουν ποτέ ερευνηθεί επίσημα, αλλά η κοινή λογική λέει ότι όσο περισσότερο χρόνο έχει ένας άντρας για να σχηματίσει ένα δεσμό με το παιδί του τόσο περισσότερο θα προσπαθήσει να σώσει αυτόν το δεσμό αφού μάθει ότι δεν είναι δικό του. Μετά από δώδεκα χρόνια που μεγάλωνε την κόρη του, ο Shamie ακόμη τη θέλει στη ζωή του, αλλά το κακό κλίμα ανάμεσα σε αυτόν και τη γυναίκα του συνεχίζει να καταρρίπτει αυτήν την ελπίδα. Οσο για τον Wise, αργότερα βρήκε ότι κανένα από τα τρία αγόρια του δεν ήταν δικό του. Παρά το τραύμα αυτής της αποκάλυψης, ακόμη έβλεπε τον εαυτό του ως τον πατέρα τους. Σήμερα, όμως, ο μεγαλύτερος γιος του, που είναι 18 ετών, δεν θέλει να τον δει και ο μικρότερος πέθανε στα 12 του από κυστική ίνωση το 2004, σκοτωμένος από την ασθένεια που κληρονόμησε από έναν ξένο. «Πλήρωσε το μεγαλύτερο τίμημα» σου λέει ο Wise. «Με τη ζωή του».
Αν υπάρχει εδώ ένα μάθημα για έναν άντρα είναι αυτό: το ιατρικό κατεστημένο δεν είναι με το μέρος σου, το νομικό κατεστημένο μπορεί ή μπορεί και να μην είναι με το μέρος σου και μπορείς να είσαι σίγουρος ότι η γυναίκα που σε εξαπάτησε κατ’ αυτόν τον τρόπο δεν είναι με το μέρος σου, κάτι που κάνει ακόμα περισσότερο σημαντικό το να υποστηρίξεις τον εαυτό σου. Ακόμα περισσότερο σημαντικό είναι να κάνεις στην αρχή μερικές δύσκολες ερωτήσεις που μπορεί να σε σώσουν - κι αυτούς που αγαπάς. Κανείς δεν μπορεί να κατηγορηθεί γιατί πιστεύει τη γυναίκα που αγαπάει. Δεν μπορείς να αγαπάς ενώ αμφιβάλλεις. Αλλά ούτε μπορείς να ζήσεις χωρίς αλήθεια.
Οι Ντετέκτιβ του DNA
Πώς να έχεις τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα στην αναζήτησή σου για την αλήθεια
Το πρώτο που πρέπει να ξέρεις είναι ότι τα τεστ πατρότητας έχουν 99,9% εγκυρότητα, ένα αρκετά καλό ποσοστό αν δεν ήταν 100% επιρρεπή σε ανθρώπινο λάθος. «Οι τεχνικοί μπορεί να αντιγράψουν λάθος ένα ταμπελάκι ή να ερμηνεύσουν λάθος τα αποτελέσματα» σου λέει ο Lawrence Mueller, καθηγητής εξελικτικής βιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Irvine. Το πρόβλημα είναι ότι περίπου ένα στα 5.000 τεστ πατρότητας είναι λανθασμένο.
1 Στην Ελλάδα, τεστ πατρότητας πολλές φορές γίνεται από τα Κέντρα Γονιδιακού Ελέγχου για μεγαλύτερη εμπορική απήχηση. Το βασικότερο κριτήριο για να επιλέξεις το κατάλληλο κέντρο είναι ένας. Οσο περισσότεροι γενετικοί δείκτες εξετάζονται τόσο το καλύτερο. Για παράδειγμα, πολλά κέντρα εξετάζουν μόνο τέσσερις ή πέντε. Ο συγκεκριμένος αριθμός είναι μικρός, γι’ αυτό καλύτερα να επιλέξεις ένα κέντρο που εξετάζει 14 ή 15. Ετσι μεγαλώνουν οι πιθανότητες για έγκυρο αποτέλεσμα.
2 Θα έχεις σίγουρα πολύ πιο ακριβή αποτελέσματα αν δεχθεί και η μητέρα να δώσει βιολογικό υλικό και να εξεταστεί το DNA της.
Πηγή: menshealth.gr